Türkiye’de siyasal kültür iklimi büyük ölçüde evrensel değerlerden uzak, çatışmacı, ötekileştirici, kutuplaştırıcı farklıklıları görmezden gelen yansımalar içermektedir. Katılımcı, çoğulcu ve demokratik kültür anlayışından ziyade itaat ve biat eksenli bir tutum sergilemektedir. Siyaset toplumun farklı kesimlerinin ve güç odaklarının (iktidar ve bürokrasi) ortak bir zeminde uzlaştırılması sanatı ile birlikte çoğunluğun tercihleri ve azınlığın taleplerini yönetme becerisidir.
Yeni Sistemde Meclisin Hükümeti Denetleme Yetkisi:
Kanun yapma yolu ile TBMM hükümeti denetleme yetkisine sahiptir.
Bütçe ve kesin hesabı kabul etmeyerek denetleme yetkisini yerine getirebilir.
Cumhurbaşkanı OHAL ilan ederse meclis isterse OHAL’i kaldırabilir.
Meclis seçimleri yenileme kararı alarak denetim görevini yerine getirebilir.
Meclis kanun çıkararak Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin yürürlükten kaldırabilir.
Partiler, kurumlar ya da kişiler çıkarılan kararnameleri anayasaya aykırılığı gerekçesiyle dava konusu edebilirler.
Ancak bu denetim mekanizmasının işleyebilmesi için Meclis çoğunluğunun Cumhurbaşkanının mensubu olmadığı partilerde bulunması gerekir.
Kararname Çıkarılabilecek Konular:
Milli Güvenlik Kurulu yapısını düzenlemek, Devlet Denetleme Kurulu’nun işleyişini düzenlemek.Bakanlık teşkilatlarının düzenlemek. Üst kademe yöneticilerini atama ve görevden alma esaslarını düzenlemek.Genelkurmay Başkanı’nın statüsünü düzenlemek.
Kararname Çıkarılamayacak Alanlar:
Yeni hükümet sisteminde kararname düzenlemesini içermektedir.
Hak ve özgürlükler alanında kararname çıkarılamaz.
Kanuna aykırı kararname çıkarılamaz.
Kanunda düzenlenmiş alanda kararname çıkarılamaz.
Anayasada kanunla düzenlenmesi öngörülen alanlarda kararname çıkarılamaz.
Meclis her zaman kanun çıkarıp kararnameyi yürürlükten kaldırabilir.
Kararnameler Anayasa ve Danıştay denetimine tabidir. ( Anayasa-Yasama Danıştay-Yürütme)
Kanun ile kararname hükümleri çelişirse kanun uygulanır.
Yasama alanına ilişkin kararname çıkarılamaz.
Esasen sistemin egemenlik alanında, bir denge kurulmuş gibi, meclisin hükümeti denetlemenin yanı sıra Anayasa ve Danıştay'ın da denetleme yetkisi bulunmaktadır. Denetleme yetkisinin ne kadar kullanıldığı tartışmaya açık bir konudur. Seçilmiş Cumhurbaşkanı siyasi sorumluluğu ve siyasi karar alma yetkisi bulunmaktadır. Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanların siyasi sorumlulukları bulunmayıp, Cumhurbaşkanı tarafından alınan siyasi kararları uygulamakla mükelleftirler. Cumhurbaşkanı makamı boşalması ya da boş kalması durumunda yardımcısı vekalet edecek, makam 45 günden fazla boşalması halinde seçimleri yenileme zorunluluğu bulunmaktadır. Cumhurbaşkanı yardımcısının seçimle gelmemesinin nedeni ise uzun süre iş başında kalması uygun görülmemesidir.
Seçim Kararı Nasıl Alınır?
Cumhurbaşkanı makamının boşalması halinde seçimlere bir yıldan az bir zaman kalmış ise hem TBMM hem de Cumhurbaşkanlığı seçimleri, 1 yıldan fazla bir zaman kalmış ise sadece Cumhurbaşkanlığı seçimleri yenilenir.
Denge unsuru olarak Cumhurbaşkanı seçim kararı alması halinde TBMM ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri birlikte yapılır. TBMM seçim kararı alması durumunda aynı kural uygulanır. Cumhurbaşkanlığı makamı boşalması halinde 45 gün içinde seçimleri yenileme zorunluluğu bulunmaktadır.
Yeni Sistem/Modelin Yapması Gereken Reformlar
- Siyasi alanda: Anayasa değişikliği, seçim kanunu siyasi partiler yasası değişiklikleri
- Sosyal alanda: Eğitim sisteminde geleneksel eğitim yerine bilime dayalı eğitim sistemine geçiş.
- Ekonomik alanda: Büyümenin ithalata bağımlı yapıdan kurtarılması, cari açığın kapatılması, katma değeri yüksek teknolojik ürünler üretilmesi, enflasyon ile mücadele, inovatif yatırımların yapılması
- Yargı alanında: Jüri üyeliği sistemi ile birlikte, alanında uzman kişiler mahkemelerde üye olarak bulunması olarak belirlenebilir.
Başarılı olan sistemler ister Birleşik Kraliyetteki gibi parlamenter sistem ister ABD gibi başkanlık sistemi olsun kendilerine özgü kurumlar, kurallar ve ihtiyaçları esas aldıkları için başarılı olmuşlardır.
Mesele sistem değil; sitemi doğru kurar, doğru parametrelerle yönetirseniz her sistemde ülkeler iyi yönetilebilir.
