Hakkari Emiri Mir Yahya Bey

Mimar Kaya

03.12.2022 - 23:12 Yayınlanma

Mir Yahya (Ehya) beg hükümdarlığını Hakkari ve Başkale kalelerinde sürdürmüştür. 16. yy Osmanlı’nın Van Valisi ile dönemin politikalarından kaynaklı sorunlar yaşarlar. Bu yüzden Van Valisi Hakkari Emiri Ehya beyin öldürülmesi için bir ferman çıkarır.

Fermanda Ehya beyin Van’a davet edilerek arkadan öldürülmesi emri verilir. Van valisi Eyha beyin Van’a acil gelmesi için bir fermanname gönderir. Fakat Ehya bey bunun bir tuzak olduğunu biliyordu.

Ehya bey yanına Êzemşêr ê xanî komutasın da en iyi askerleriyle Van’ın Çatak (Şaxê) ilçesine doğru yola koyulur. Ehya bey Van valisine bir fermanname yollayarak, yaşadığımız onca tartışmadan sonra Van’ın merkezine gelemem. Eğer sen Van’ın dışında bir yer ayarlasan keyifle gelirim der.

Van valisi teklifi uygun bulur ve Van’ın dışında bir yerde çadır kurar. Belirlenen alana da yapılan toplantıda Van valisi Ehya bey ve adamlarıyla baş edemeyeceğini anlar ve onları misafir eder. Yapılan toplantının ardından Ehya bey (Başkale) Elbak kalesine döner.

Aylar sonra Van valisi İran Safevileriyle yapacakları savaş bahanesiyle tekrardan Ehya beyi Van’a davet eder. Ehya bey tedbiri elden bırakarak yanına Êzem şêrê xani ve 4 askerini alarak yola koyulur. Toplantı bu kez Van kalesinin önünde açılan çadırda yapılır. Vali, misafirlerine bu kez yemek hazırlamıştır.

Yemekte ateş üzerinde keklik kızartılmıştı. Ehya bey ve Vali karşılıklı oturur ve yemeğe başlarlar. Vali elini Eyha beyin önündeki tabağa uzatarak, tabaktaki kekliğin kafasını koparır.

Vali şu mesajı veriyordu; "Şu kekliğin kafası gibi senin kafanı koparacağım" Bunun üzerine Êzem Şêrê Xanî de Valinin tabağında bulunan kekliğin kafasını kopararak Mir Ehya beyin tabağına bırakır. Oda şu mesajı vermişti; "Bende senin boynunu şu keklik gibi koparır mirimin önüne bırakırım"

İşte o an Mir Ehya bey ve Van Valisi kılıçlarını çekerek kavgaya tutuşurlar. Ehya bey Van valisini öldürür fakat kendisi de ağır yaralanarak çadırdan çıkar.

Êzemşêr ê Xanî ile 4 savaşçısı yüzlerce askerle savaşır. Êzemşêr ve askerleri Mir Ehya beyin yere düşüp öldüğünü görünce meydanı toz bulutuna çevirir. Van valisinin askerleri de komutanlarının öldüğünü görünce geri çekilirler.

Êzemşêr ê Xani çadıra girerek Van Valisinin kemerini ve ciğerini sökerek Van’ın çarşısında gezdirir. Hakkarili savaşçılarla baş edemeyerek kaleye çekilen askerler bu defa büyük bir birlikle Êzemşêr ve askerlerine saldırarak onları öldürürler. Böylece savaşta Hakkarililerden kimse sağ kalmaz. Van valisi dahil onlarca askerde öldürülür.

Ehya beyin öldürüldüğünü duyan eşi saçlarını kökten keserek yassını tutar. Eyha beyin oğlu Mir Ali bey de o vakit Bağdatta medrese okuyordu. Babasının öldürüldüğünü haber alınca eğitimini bırakarak Hakkari’ye gelir.

Mir Ali bey Berçelan yaylasında büyük bir ordu kurar. Ali beyin amacı babası ve askerlerinin intikamını Osmanlı'dan hem maddi hem de manevi fazlasıyla çıkarmaktı. Sonunda da öyle yapıyor ve koca ordusuyla Van’a saldırır.

Önüne gelen herkesi kılıçtan geçiren Ali bey Osmanlı için Van gölünden gemiyle Erciş’e gönderilmek için vergilerden toplanan tonlarca altın, gümüş, ve mücevheratı gemiye baskın düzenleyerek ele geçirir.

Ali bey ele geçirdiği hazineyi Irak Kürt Bölgesel Yönetiminin sınırları içerisinde bulunan Erbil ve Soran bölgeleri arasındaki bir vadiye götürerek saklar. Ali bey vadiye sakladığı hazinenin işareti için taştan koca bir değirmen yaptırır.

Ali bey o hazine için şöyle bir söz söylemiştir: “Bu hazineyi ancak benim kadar akıllı biri bulabilir” demiştir. Bu yüzden o vadiye (Gelyê Eli beg) Ali bey vadisi ismi verilmiş. Dengbêjlerin Günümüze Kadar Dile Getirdiği O Kahramanlığın Şarkısı.

MÎRÊ HEKKARİ EYHA BEG…

Begî me begî dibim

Babo Ehya begî me

Şêr û bêçıyê xırab ım

Bê mirin jî te venabim

+++++++++++++++

Begî me bê mefer im

Ez bê şûr û xencer im

Bê mirin na vegerim

+++++++++++++++

Ehya beg rabu ji Wanê

Nava tîrmê û gulanê