Arkaik Bilgiler adlı sosyal medya hesabı üzerinden Kürdistan Bölgesi Başkanı Neçirvan Barzani’nin 1980’li yıllarda peşmergeliği döneminde çektiği bir foğtoğrafı paylaşıldı.
Açıklama notunda ise, “Kürdistan Bölgesi Başkanı Neçirvan Barzani iki dilde (Urartu ve Asurca) yazılan “Kelaşin Stedeli”nin önünde. Anıt üzerinde çatışmanın izlerini görmek mümkündür. Stel Urartu Kralı İşpuni ve Minua tarafından yazılmıştır. Anıt üzerinde çatışmanın izlerini görmek mümkündür. Stel Urartu Kralı İşpuni ve Minua tarafından yazılmıştır” diye yazıldı.
Zagros Dağı’ndaki Kelaşin Geçidinde bulunan stedenl hakkında ayrıca şu bilgilere yer verildi:
“İşpuini ve İşpuini’nun oğlu Minua Ardini’ye Tanrı Haldi’nin huzuruna geldiklerinde, Tanrı Haldi için bir tapınak yaptılar ve Haldi’ye bir stel diktiler.
Efendi Tanrı Haldi’ye Saduri oğlu İşpuini ve oğlu Minua bu stedeli diktirdiler. Tanrı Haldi kendi mızrağıyla sefere çıktı. Mesta kentini ele geçirdi ve Pursua kentini ele geçirdi.
Saduri oğlu İşpuini ve oğlu Minua, Mesta, Qua, Saritu, Nigbi şehirlerini ve Pursua ülkesini ele geçirdi.”
Yazıt 2 bin 850 yıllık
Arkeolog Ahmet Kınay, çift dilli (Urartu ve Asurca) Kelaşin Stedeli’nin M.Ö 830 yılında Urartu kralları İşpuini ve oğlu Minua’nın ortak krallığı döneminde inşa edildiğini söyledi.
Bu iki kralın buraya dini ve kültürel ziyarette de bulunduklarını belirten Kınay, anıtın bir özelliğinin de Pers/Fars isminden bahsetmesi olduğuna dikkat çekti.
Tapınağın çizimi
Tapınağın tepesinde Urartu’nun baş tanrısı Haldi’nin mızrağı, girişte sağ ve solda törensel kap ve üste de boğa bulunuyor. Tapınağın önünde ili de bekçi var.
Urartu döneminde Ardini (Musaşir) Antik Kenti’nin bulunduğu yerde olduğu tahmin edilen bu kent MÖ 714 yılında, Asur Kralı II. Sargon döneminde Asurlular tarafından yağmalanır.
Tapınağın Asurlar tarafından yağmalanması
Asur tabletine ele geçirilen eserlerin listesinin kaydedildiği biliniyor. Söz konusu tablette yer alan bilgilere göre, yağmalanan tapınakta Urartu Kralı Sarduri’nin (MÖ 844-828) oğlu İşpuini’nin (MÖ 828-810) heykeli, mabede armağan edilmiş boğa, buzağı ve inek heykelleri de bulunuyordu.
Tapınağın bulunduğu şehir daha sonra bölgeye yerleşen Acemler tarafından da gasp edilerek yaşmalanır.
Urartu baş tanrısı Haldi
Yazıtın içeriği
Üzerinde 2 bin 800 yıl boyunca maruz kaldığı darbeleri taşıyan Kelaşin Stedeli’ndeki yazıtta şunlar yazılıyor:
“Güçlü kral, Surili Ülkesi’nin kralı, Biainili Ülkesi’nin kralı ve Tuşpa Şehri’nin kahramanı olan Sarduri oğlu İşpuini ve İşpuini’nin oğlu Menua, Ardini şehrine, tanrı Haldi’nin huzuruna geldikleri zaman bir tapınak yaptırdılar ve Tanrı Haldi’ye bir stel diktirdiler. Tapınağın önünde Sarduri oğlu İşpuini kusursuz mızraklar sundu, çok kaliteli büyükbaş hayvan sundu, bakırlar sundu, bakır kaplar sundu, ...sundu ve tekrardan birçok büyükbaş hayvan sundu. Bunları Haldi kapısına koydu ve hayatımızın sevinci olan efendi tanrı Haldi’ye verdi. 1.112 büyükbaş hayvan, 9.120 gönüllü getirilen dişi keçi ve kuzu ve 12.480 büyük dişi keçiyi kurban etti. Sarduri oğlu İşpuini, büyük kral, güçlü kral, Surili Ülkesi’nin kralı, Biainili Ülkesi’nin kralı ve Tušpa Şehri’nin kahramanı, tanrı Haldi huzuruna Ardini şehrine geldiği zaman, tanrı Haldi’nin kuvvetiyle...
Sarduri oğlu İşpuini (ve) İşpuini oğlu Menua Ardini kentinde Haldi’nin huzuruna çıktıkları zaman Haldi’ye eşyalar adayarak dediler ki: ‘Haldi kapılarından her kim bir şey götürürse..., her kim bir başkasının (onları) götürmesine sebep olur ve hiçbir şey yapmazsa, her kim bunu hükümdarlardan saklarsa, .... Her kim Haldi’nin kapılarından eşyaların götürüldüğünü duyar ya da bir başkasına bunu yaptırırsa, Haldi onun tohumlarını yeryüzünden silsin! Her kim bu yazıtı yerinden kaldırırsa, her kim (onu) kırarsa, her kim bir başkasını böyle şeyler yapmasına sebep olur, her kim bir başkasına, git, onu yerle bir et, derse, Haldi, Teišeba, Šivini (ve) Ardini şehirinin tanrıları (onu) tohumlarını yeryüzünden yok etsin."
Kelaşin Stedeli
“Van’da Haldi adında aşiret var”
Urartu isminden ilk defa M.Ö. 13. yüzyılda Asurca kaynaklardan bahsedilmiştir. Assur belgelerinde kullanılan Urartu tanımına karşın Urartular kendilerini aynı isimle tanımlamıyorlardı.
Arkeolog Ahmet Kınay, Urartu krallarının, yazıtlarında kendilerini Biainili Ülkeleri’nin kralı olarak adlandırdığına dikkat çekti. Urartu-Biainili eşitliği çift dilli (Bilingual) Urartu yazıtlarında mevcuttur.
İşpuini ve oğlu Minua tarafından Kelaşin Geçidi’ne konulan çift dilli yazıtın Assurca bölümünde Nairi ismi kullanılırken, Urartuca karşılığı Biainili olarak kullanılır.
MÖ 8'inci yüzyılda dönemin koşulları çerçevesinde Van Gölü, güney Kafkasya ve Rojhılat Kürdistanı’ndan güçlü bir merkezi devlet oluşturular.
Ahmet Kınay, 250 yıl bölgede hakim olan bu krallığın günümüze çok zengin bir arkapl n, kültür ve tarih mirası bıraktığını belirterek, bugün hala Van’da Haldi adında aşiretin bulunduğunu hatırlattı.
