Pakistan İslam Cumhuriyeti Savunma ve Üretim Bakanı Zübeyde Celal Xan, aslen Kürt olduklarını, Pakistan’da yaklaşık 100 bin Kürt yaşadığını söyledi. Zübeyde Celal Xan, bu ülkeye yerleşen Kürtler’in farklı aşiretlerden oluştuklarını ve bazılarının asırlar önce Pakistan’a gittiklerini söyledi.
Beraberindeki bir heyetle çeşitli temaslarda bulunmak üzere Irak’a gelen Pakistan Savunma ve Üretim Bakanı Zübeyde Celal Xan, Kürdistan Bölgesi’ni ziyaret etmeyi çok istediğini vurguladı. “Başka bir ziyaretimde eşim ve oğlumla Erbil’e gelmek istiyorum” diyen Kürt Bakan, Irak ziyareti, ailesi, Pakistan’da Kürtler’in durumu ve ülkesi ile yeni ABD yönetimi arasındaki ilişkiler hakkında Rûdaw’ın sorularını yanıtladı.
– Irak’a ziyaretinizin amacı neydi, geleceğe dair planınız nedir?
– Bir Kürt televizyonuna konuk olduğum için mutluyum. Üç gündür buradayım. Bu ziyaretimiz esnasında Iraklı yetkililerle sadece savunma sanayii üretimi konusunu ele almadık. Bu süre içerisinde Irak cumhurbaşkanı, savunma, sanayi ve petrol bakanları ile de görüşmelerimiz oldu. Ayrıca bu arada Ulusal Savunma Akademisi’ni de ziyaret ettik. Çok kapsamlı bir ziyaret oldu. Pakistan ile Irak arasında özellikle savunma bakanlıkları düzeyinde çalışmak istediğimiz bir süreçte gerçekleşti.
Pakistan tek bir konuda değil, eğitim, yükseköğrenim, insan kaynaklarının geliştirilmesi gibi konularda da – ki bunlar doğal güçler olarak adlandırılıyor – Irak ile ilişkilerini geliştirmek ve birlikte çalışmak istiyor. Bu nedenle ziyaretimiz çok önemli ve kapsamlı oldu. Allah’a şükür Irak’la her zaman tarihî ve kültürel ilişkilerimiz olmuştur.
Ayrıca her iki ülkede de aynı kökene sahip farklı topluluklar var, örneğin Kürtler. Ülkemizde de Kürtler var. Şahsen ben de Pakistan’ın Belucistan eyaletinde yaşayan Kürt bir aileden geliyorum. Bu nedenle ilişkilerimiz asırlar öncesine dayanıyor. Sayın Pakistan Başbakanı’nın talebi üzerine bugün burada olduğum için çok mutluyum.
– Kürt olduğunuzu söylediniz, bize biraz bundan bahsedebilir misiniz?
– Evet, öyle… Pakistan’ın Belucistan eyaletinde birçok Kürt aşiret yaşıyor ve bazıları asırlardır burada. Bugün sabah Irak Cumhurbaşkanı Berhem Salih’e bahsettiğim gibi Kürtler olarak karşılıklı ilişkilerimiz de var.
Kayınpederim zamanında Belucistan vekillerinden biriydi ve Mella Mustafa Barzanî döneminde buradaki Kürtler’le ilişki içerisindeydi. Kendisinden Irak’ı ziyaret etmesi istenmişti, fakat o süreçte bu gerçekleşmemişti. Fakat aramızdaki güçlü bağlar hâlâ kalıyor. Irak ve Pakistan’daki Kürtler arasında bu ilişkiler hâlâ mevcut. Geçmişte Irak’ta yeni hükûmet kurulduğunda Pakistan’dan bir heyet Bağdat’ı ziyaret etmiş, Celal Talabanî ile görüşmüştü. O süreçte ben eğitim bakanıydım ve Celal Talabanî bana Kürt kıyafetleri göndermişti.
Duygusal ve dînî bağlarımız hâlâ çok güçlü ve belirttiğim gibi bu bağlar ulus olarak ilişkilerimizi güçlü tutuyor.
– O kıyafetleri giydiniz mi?
– Evet, giydim. Çok güzellerdi. Hâlâ evimde duruyor. Belucistan’da giyilen kıyafetler, özellikle erkeklerin giydiği şal ve puşi (cemedane) Kürdistan’daki ile aynı. Yani hâlâ aynı gelenek ve görenekleri koruyoruz.
– Kürdistan Bölgesi ile ilişkileriniz nasıl? Erbil’i ziyaret etmeyi düşünüyor musunuz?
– İnşallah Erbil’e geleceğim. Bu defaki ziyaretimizde gelmeye çalıştık ancak bildiğiniz gibi koronavirüs salgını, ziyaret programı ve süreden kaynaklı gerçekleşmedi. Ama inşallah başka sefere, yani yakın dönemde eşim ve oğlumla birlikte Erbil’e geleceğiz.
– Pakistan’da ne kadar Kürt yaşıyor, hangi bölgelerde bulunuyorlar?
– Pakistan’da 100 binden fazla bir Kürt nüfûsu bulunuyor. Çoğunluğu Belucistan’da doğal yaşıyor. Ayrıca Keşmir ve Belucistan sınırındaki diğer eyaletlerde de az sayıda Kürt var. Uzun süredir orada yaşadıkları için birçoğu artık Kürtçe değil, Belucca ve Brahuice konuşuyor ki bunlar bölgenin en eski dilleridir. Fakat kültürlerine, adetlerine baktığınızda hemen Kürt olduklarını anlıyorsunuz. Halayları, düğünleri, gelenek ve görenekleri olduğu gibi korunmuş.
Bazen eşimle şakalaşıyorum, “Sen Belucisin” diyorum. O hemen refleks gösterip, “Hayır ben Kürdüm” diyor. Yani Kürtlük duygusu ve kökenlerine bağlılık bu denli güçlü bir his olarak kalplerinde yaşıyor.
– Aileniz ve kayınpederinizin Kürdistan’la ilişkileri sürmüş dediniz…
– Evet, eşim öğrenci liderlerinden biriyken Dr. Abdurrahman Qasımlo ile ilişkileri vardı. Çünkü Belucistan’da olduğu gibi onlar da cengâver Kürtler’di, mücadele veriyorlardı. Bu ilişkiler hep devam etti. Fizikî olarak ziyaret ve görüşmelerimiz olmasa da farklı şekilde ilişkilerimiz devam etti.
– Pakistan’ı ziyaret etmek, orada yaşayan Kürtler hakkında bir çalışma yapmak isteriz…
– Lütfen gelin. Ne zaman gelmek isterseniz size elçiliğimiz aracılığıyla kolaylık sağlarız. Belucistan’da dediğimiz gibi sizi her iki elimizle karşılarız.
– Irak Cumhurbaşkanı ve diğer yetkililerle başka hangi konularda görüşmeleriniz oldu?
– Savunma konusunda iki konu vardı. Konulardan biri ürettiğimiz askerî teçhizatlarla ilgiliydi ki Irak’ın özellikle iç güvenlik ve sınır güvenliği için ihtiyacı olan teçhizatlar bunlar. Irak ile Pakistan geçmiş süreçte gerek teröre karşı savaş ve gerekse de iç güvenlik meselelerinde aynı kaderi paylaştı. Bahsettiğimiz diğer konu ise Irak sanayisinin gelişmesi konusuydu. Ayrıca Irak’ta yerel üretimin canlandırılmasını konusunu ele aldık. Bu konularda diyaloğun sürmesini ümit ediyorum.
– Petrol Bakanı ile de görüştünüz. Bir anlaşmanız oldu m?
– Doğrusu Petrol Bakanı ile görüşmemizde Gwadar Körfezi’nden, Çin ve Pakistan’ın aynı ekonomik güzergâha sahip olduğundan bahsettik. Pakistan yoğun nüfûsu nedeniyle petrol ve petrol ürünlerine talebi olan bir ülke. Bu nedenle genel hatları ile Basra’dan Gwadar veya Karaçi’ye uzanacak bir petrol boru hattından söz ettik.
Aslında bu ziyaretimiz kapsamında olan bir konu değildi. Fakat Pakistan hükûmeti için önemli olan konuları ele alırken bu konu da geçti. Bu her iki ülkenin de çıkarına olur. Çünkü Gwadar Körfezi Irak petrolünün farklı ülkelere ulaşmasını sağlayabilecek önemli körfezlerden biridir aynı zamanda.
– İki ülke üniversiteleri ve yüksek öğretim konularında neler yapıldı?
– Eğitim bakanı olduğum dönemde birçok imkân sunuyorduk. Yani 1999 yılından bahsediyorum. Fakat bugün Irak Ulusal Savunma Akademisi’nde subayların meslekî becerilerinin geliştirilmesi konusunu konuştuk. Yine teknik eğitim, askerî kuruluşlarda görevli askerlerin eğitimi ve askerî rütbeler konularını ele aldık. Gelecekte daha çok konuyu görüşmeyi ümit ediyorum.
– Donald Trump döneminde ABD ile ilişkileriniz gergindi. Yeni ABD yönetiminden beklentileriniz nelerdir?
– Çok ümit var. Yeni yönetimin göreve tam başlayabilmesi için 2 – 3 aya ihtiyaç var. Fakat biz ilişkilerin iyi yönde seyredeceğinden umutluyuz.
ZÜBEYDE CELAL XAN KİMDİR?
1959 yılında Pakistan’ın Belucistan bölgesinde doğdu. Belucistan Üniversitesi’nde “İngiliz Dili ve Edebiyatı” bölümünden mezun oldu.
Babasının desteği ile köyünde kızlar için okul kurdu. 1993 yılında, hizmetleri nedeniyle Pakistan Cumhurbaşkanı tarafından eğitim konusunda “Gurur Ödülü” ile onurlandırdı.
Ülkede yoksulluğun bitirilmesi üzere pek çok yayında yazılar yazı.
1988’de Pakistan Müslüman Birliği (PML)’ne katılarak siyaset hayatına başladı. 1999’da Eğitim Bakanı oldu.
20 Ağustos 2018’den beri Savunma ve Üretim Bakanı olarak görev yapıyor.
RÛDAW
