Mah Şeref Xanim ya da bilinen adıyla Mestûre Kurdistanî, 1804 yılında Rojhilat Kürdistan’daki Erdelan Emirliği’nin merkezi Sinê’de, Qadiri ailesine doğdu. Kürtçe ve Farsça kaleme aldığı şiirler, dönemin kadınları için yasak olan konuşma ve ifade hakkını güçlü bir sanatla ifade ediyordu. Kuzeni Hedîqeya Nasiriyê’ye göre Mestûre Kurdistanî’nin yaklaşık 20 bin şiir ve gazeli bulunuyor; ancak başka bir kaynağa göre bu sayı 10 bin civarında. Günümüze ulaşan ve yayımlanan şiirlerinin sayısı ise 2 bini geçmiyor. Bu eserler, 20 yıl önce Sinema Eğitim Derneği Başkanı Mirza Esedullah Xan Kurdistanî tarafından yayımlandı.
“Gözlerim Kitap Okumakla Parladı”
Mestûre Kurdistanî, 19. yüzyılda Doğu Kürdistan’daki Sinê’de “Erdelan Tarihi” adlı kitabını kaleme aldı. 185 sayfalık eserde Erdelan Hanedanı’nın yönetim tarihini detaylı biçimde ele aldı. Kitabına kendini tanıtarak başlayan Mestûre Kurdistanî, okuma ve öğrenme aşkını, ailesinin desteğiyle kaleme almasını şöyle ifade ediyor:
“Parmaklarım kalem tutmayı öğrendi ve gözlerim kitap okumakla parladı… Erdelan Hanedanı’nın koşullarını ve olaylarını yazdım ve okuyucuların benim için dua etmelerini umuyorum.”
Kitapta, Erdelan yönetimlerinin isimleri ve dönemleri ayrıntılı şekilde sıralanıyor; Nijada Babe Erdelanî’den Xusro Xanê Duyem’e kadar geniş bir dönemi kapsıyor.
Hayatı ve Vefatı
1848’de Erdelan Emirliği’nde yaşanan olaylar nedeniyle Mestûre Kurdistanî, halasının oğlu Hüseyin Qulî Xanî ile birlikte Baban Emirliği’nin merkezi Silêmaniye’ye taşındı. 1864 yılında 44 yaşında vefat eden Mestûre Kurdistanî’nin son sözleri ise şöyle oldu:
“İki üç gündür hastalık nedeniyle ateş bedenimi ve ruhumu esir almış. Bilin, Allah ne istiyor!”
Kadınlara İlham Kaynağı
Kadınların varlığının dahi kabul edilmediği bir dönemde Mestûre Kurdistanî, sanatı, mücadelesi ve yazdıklarıyla Kürt kadınları için ilham kaynağı oldu. Eserleri ve direnişi bugün hâlâ kadınlara yol gösteriyor. Sinê şehir meydanında bulunan heykeli, tarihî mirasının ve sanatının bir simgesi olarak sergileniyor.
