Milyonlarca kişiyi ilgilendiren Emeklilikte Yaşa Takılanlar'a (EYT) ilişkin yeni gelişme yaşandı. Dünkü Bakanlar Toplantısı sonrasında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin'e sorular yöneltildi. Bakan Bilgin, EYT ile ilgili çalışma grupları olduğunu, yılbaşına doğru çalışmaların tamamlanacağını söyleyerek, "Hollanda, Almanya modellerinden bahsediliyor bu doğru değil. Şu an masamızda sadece bir tane EYT formülü var" dedi.
ALMANYA MODELİ
Almanya'da emeklilik yaşı erkek ve kadınlar için 67. 60 yaşını dolduranlar 35 yıllık çalışma süresini tamamlamışsa dereceye göre iş göremezlik raporu alarak erken emekli olabiliyorlar.
63 yaşını doldurduklarında ise 35 yıllık çalışma süresini tamamlamış olma şartıyla iş göremezlik raporuna gerek olmaksızın 67 yaşını beklemeden emekli olabiliyor.
60 yaşını doldurup en az 15 yıl çalışma süresi olanlar ise; son 10 yılda en az 8 yıl prim yatırmış olma şartı aranıyor. Son 1,5 yılda ise 52 hafta işsiz kalmış olma şartıyla erken emekli olabiliyor. Erken emekli olanların maaşından her yıl için yüzde 2-3 oranında kesinti yapılıyor. 67 yaşı doldurulduğunda ise gerçekte olması gereken emekli aylığı ile mevcut aylığı arasında fark varsa o fark tamamlanıyor. Örneğin 67 yaşında 3 bin euro emekli maaşı alması gerekirken 2 bin 200 euroda kaldıysa 800 euro fark tamamlanarak emekli maaşı almaya devam ediyor.
Almanya'da prim günü şartı ise 5 yıl. 5 yılı tamamlayanlar direkt yaşı bekliyor.
HOLLANDA MODELİ
Hollanda'da kiralık konutlar "özel" ve "sosyal konutlar" olarak iki ana gruba ayrılıyor. Ülke genelindeki kiralık konutların yüzde 75'lik kısmı sosyal konut kapsamına giriyor. Bu sosyal konutların kira bedelleri bir değerlendirme ile tespit ediliyor. Konuta uygulanabilecek fiyat "puanlama sistemi" aracılığıyla belirleniyor.
Konutlar, boyutu, yaşı, oda sayısı, mutfağı, banyosu, bahçesi, enerji verimliliği gibi çok sayıda farklı kriterle bir puan alıyor. Bu unsurlar sonucu ortaya çıkan puan toplamı belirli sınırın altında kalıyorsa ev sosyal konut kapsamına giriyor.
Söz konusu puan sisteminde fiyatı 763 euronun altında çıkan konutlar sosyal kabul ediliyor. Bu puan sosyal konuta uygulanabilecek maksimum kirayı da belirliyor. Bu konutların kiralarındaki artışı da hükümet tespit ediyor.
Sosyal konut başvurusu için ev derneklerine kayıt yaptırmak gerekiyor. Ülkenin farklı bölgelerinde çeşitli dernekler faaliyet gösteriyor. Bu imkandan faydalanmak için belediyelerden konut izni alınması gerekiyor.
İzin için belediyeler, bölgede yaşamanızın meşru ve geçerli nedenlerini öğrenmek istiyor. O bölgede belediyeden izni almak için ailenin aynı yerde yaşaması, işyerinin bulunması veya eğitim alındığının kanıtlanması gerekiyor.
Ailedeki kişi sayısı ve gelir seviyesi gibi unsurlar da ev derneklerinden faydalanmak için ölçülüyor. Düşük gelirliler veya gerekli koşulları karşılayanlara ilave olarak kira desteği de veriliyor.
EYT NEDİR, KİMLERİ KAPSIYOR?
8 Eylül 1999'da yürürlüğe konan 4447 sayılı yasa ile emekli olmak için aranan sigortalılık süresi (erkek için 25, kadın için 20 yıl) ve prim ödeme (5000 gün) şartlarının yanına bir de yaş şartı (kadın için 58, erkek için 60 yaş) getirildi. 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanların yeni şartlara entegrasyonu da sigortalılık süresine göre kademeli olarak sağlandı.
Emekli olmak için üç şartın (sigortalılık süresi, prim ödeme ve yaş şartının) birlikte sağlanması aranmaya başladı. 8 Eylül 1999 öncesi sigorta girişi olanlar EYT'li olarak adlandırılıyor.
KAÇ KİŞİ EYT'Lİ?
Emeklilikte yaşa takılanlar, emeklilik koşullarında 1999'da yapılan değişikliğin geçmişe dönük uygulanmasına son verilmesini, yaş şartı aranmadan, sigortalılık süresi ve prim günü koşullarını sağlayıp emekli olmayı talep ediyor.
Nisan 2022 itibarıyla Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) kayıtlı 4/a (SSK) kapsamında 16 milyon 406 bin, 4/b (Bağ-Kur) kapsamında 3 milyon 32 bin sigortalı bulunuyor.
Tahminlere göre, 4/a ve 4/b olmak üzere toplam 19 milyon 726 bin sigortalıdan yaklaşık 5-6 milyonu EYT sorunu yaşıyor.
