Kiras ve Fistan: Bir Kimliğin Sembolü
Kürdistan’da kadınların asırlardır giydiği kiras ve fistanlar, sadece bir kıyafet değil, aynı zamanda direnişin, emeğin ve kültürel belleğin yansıması. Renklerinden işlemelerine kadar her ayrıntısında bir kimlik barındıran bu kıyafetler, geçmişte hem günlük yaşamda hem de özel günlerde kadınların onurla taşıdığı bir kültür mirasıydı.
Ancak son yıllarda fistanlar, geleneksel dokusundan koparılarak tek tip, seri üretim ve modaya uyarlanmış bir hale getiriliyor. Doğal kumaşların yerini sentetik materyaller alırken, el emeği nakışlar da giderek kayboluyor. Bu değişim, genç kuşakların kültürel hafızayla bağını zayıflatıyor ve kültürel asimilasyon eleştirilerini gündeme getiriyor.
“Fistanımız Kimliğimizdi”
Kültürel değişime dikkat çeken Şehriban Özdemir, fistanın kimlik açısından taşıdığı öneme vurgu yaptı:
“Fistanlarımız sarı, beyaz ve yeşil renklerden oluşurdu. Her yerde giyerdik; düğünde, piknikte, bayramda. Bir fistanın rengi veya dikimi, kişinin hangi yöreden ya da hangi aşiretten olduğunu gösterirdi. Fistan sadece bir elbise değil, kimliğimizi anlatan bir işaretti. Bugün ise gençler fistan giymiyor. Fistanı kendimiz diker, onurla giyerdik. Şimdi terziler müdahale ediyor, biçim ve renk değişiyor. Güzellik, özgünlük ve anlam neredeyse kayboldu. Fistanımızla vardık çünkü kimliğimizdi. Ama şimdi bu kültür yok edilmek isteniyor.”
Özdemir, bu kültürün yaşatılması gerektiğini belirterek, “Korumak ve gelecek nesillere taşımak bizim sorumluluğumuzdur. Fistan giymediğim zaman kendimi eksik hissediyorum. Eskiden herkes fistan giyerdi, bu çok doğaldı. Şimdi ise tuhaf karşılanıyor. Bu, kültürel dönüşümün en açık göstergesidir. Fistanı moda ve ticarete indirgediler, bu da kültürümüzü yok ediyor” dedi.
Ticarileştirilen Fistan Kültürü
Fistan dikimi ve satışı yapan Beraat Fındık da kültürel müdahaleye dikkat çekti:
“Eskiden fistanlarda kısa kol, yarım kol ya da pelerin olmazdı, bunların hepsi sonradan çıktı. Açık lewendliler yoktu. Ayrıca geçmişte kimse fistan kiralamazdı, her kadının kendi özenle hazırlanmış fistanı vardı. Şimdi fistanlar abiye gibi sunuluyor, moda adı altında süslenip taşlarla donatılıyor. Bu yüzden gündelik hayatta giyilemiyor. Hem pahalı hale geldi hem de kültürel özünden uzaklaştı. Fistan kültürünü abiyeleştirerek yaşatamazsınız, bu doğrudan kültürel asimilasyondur.”
Kültürel Miras Tehlikede
Bir zamanlar Kürt kadınının günlük yaşamının ayrılmaz parçası olan kiras ve fistan, bugün yalnızca düğünlerde sınırlı bir şekilde varlığını sürdürüyor. Ancak modaya uydurulan, abiyeleşmiş fistanların geçmişle bağı kalmadığı için, özgün kültürel miras hızla yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.