Son iki yılda kentte 700 esnaf faaliyetlerine son verirken, sadece son bir ayda 100 esnaf kepenk indirdi. Van Lokantacılar ve Fırıncılar Esnaf Odası Başkanı Sabri Işık, kentin ekonomik durumunu “iflasın eşiğinde” sözleriyle özetledi.
“Kış Ayında Kepenk Kapatmalar 250’yi Bulabilir”
2024 yılı içerisinde, 13 meslek grubunun bağlı olduğu Van Lokantacılar ve Fırıncılar Odası verilerine göre, 600'ü aşkın esnaf kepenk kapattı. 2025’in ilk 10 ayında bu sayıya 100 esnaf daha eklendi. Oda Başkanı Sabri Işık, kış aylarında bu sayının 250’yi bulabileceği uyarısında bulundu.
“Van, Türkiye’nin 19. büyük ili olmasına rağmen, gayrisafi yurt içi hasılatta son sırada. Üretimin olmadığı, sadece tüketimin olduğu bir şehirde yaşıyoruz. Esnaf artık sadece turizmden gelir sağlamaya çalışıyor. Yazın kazanılan, kışın harcanıyor. Bu sürdürülebilir bir model değil” diyen Işık, yetkililere defalarca yapılan uyarılara rağmen çözüm üretilmediğini söyledi.
Turizmin Bel Kemiği Kapıköy Sınır Kapısı Bile Yetersiz
İranlı turistlerin giriş yaptığı Kapıköy Sınır Kapısı’nın altyapı sorunları da esnafı zor durumda bırakıyor. “Kapıköy’de turistin tuvalet ihtiyacını karşılayabileceği bir lavabo bile yok. Defalarca bildirdik ama çözüm yok. Bu nedenle turistler de artık gelmek istemiyor” diyen Işık, sınır kapısında yaşanan altyapı eksikliği ve uzun bekleyişlerin turizm gelirlerini olumsuz etkilediğini kaydetti.
İstanbul’u Geçen Kiralar, Yüksek Maliyetler
Van’da kira fiyatlarının İstanbul’u geçtiğini ifade eden Işık, küçük esnafın bu yük altında ezildiğini söyledi:
“Bir tatlıcı 170 bin TL kira veremez. Geçen yıl 47 bin TL olan dükkan kiraları şimdi 70 bin TL’ye çıktı. Bu giderler ürün fiyatlarına yansıyor ama halkın alım gücü yok. Esnaf satamıyor, vatandaş alamıyor.”
KDV Adaletsizliği ve Denetim Eksikliği
Gıda sektöründeki KDV uygulamalarının da esnafı zorladığını dile getiren Işık, “Malzemeyi yüzde 1 KDV ile alıyoruz, yüzde 10 KDV ile satmak zorundayız. Aradaki yüzde 9’luk fark doğrudan esnafın sırtına yükleniyor. Bu da çaydan kebaba kadar her ürüne zam olarak yansıyor” dedi.
Büyük işletmelerin yeterince denetlenmemesine de tepki gösteren Işık, “Küçük esnaf 15 liraya simit sattığı için ceza yerken, zincir işletmeler 200 liralık ürünü 400 liraya satıyor, kimse denetlemiyor” diyerek denetimlerdeki çifte standarda dikkat çekti.
Esnafın Büyük Bölümü Borçlu
Sabri Işık’ın verdiği bilgilere göre, esnafın büyük çoğunluğu BAĞ-KUR ve vergi borçlusu. “Esnafın yüzde 80’i BAĞ-KUR’a borçlu. Vergi borçları da eklenince çoğu icralık hale geldi” ifadelerini kullanan Işık, devletin küçük esnafa acil destek sunması gerektiğini belirtti.
Şirket Kuruluşları Azaldı, Gerçek Kişi İşletmeleri Arttı
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) verilerine göre, 2024’te Van’da 548 şirket, 31 kooperatif ve 199 gerçek kişi ticari işletme kuruldu. Aynı yıl 132 şirket ve 15 kooperatif tasfiye sürecine girerken, 119 şirket, 21 kooperatif ve 113 gerçek kişi işletme faaliyetlerini durdurdu.
2025’in ilk yarısında kurulan şirket sayısı 246 oldu. 2024’ün aynı döneminde bu sayı 255’ti. Böylece şirket kuruluşlarında yüzde 3,53’lük bir düşüş yaşanırken, gerçek kişi işletmelerinde yüzde 16,9 oranında artış görüldü.